Geneeskruiden oogsten, drogen en gebruiken

Geneeskruiden of geneesachtige kruiden zijn planten die we gebruiken om er een medicinale, cosmetische of culinaire werking van te verwachten. Heel simpel kan dat zijn bijvoorbeeld tegen een vieze smaak met Munt (Pepermunt), of door het gebruik van Kamille als ontstekingsremmend middel. Zo zijn er duizend-en-één kruiden die als geneeskruiden hun werking hebben. Maar hoe kun je deze nu het beste telen? En wat is de manier van oogsten? In deze blog vertellen we je daar alles over. Want de werkzame stoffen van de geneeskrachtige planten blijven door zorgvuldigheid bij het oogsten, drogen, bewaren en bereiden voor een groot deel behouden. Binnen 3 minuten ken je de grote lijnen van het oogsten, laten drogen en het gebruiken van geneeskruiden!

Wanneer moet je kruiden oogsten?

We gaan er voor het gemak maar even vanuit dat je er in geslaagd bent om je eigen kruiden te telen. Het bloeit en straalt in je tuin, klaar om geoogst te worden. Het aantal werkzame stoffen in kruiden is afhankelijk van het oogsttijdstip. Als stijlregel moet je altijd het volgende aanhouden: Oogst bovengrondse plantendelen s'ochtends op een zonnige dag (zodra de dauw verdampt is). Absoluut niet in de middagzon! Wil je de wortels en wortelstokken oogsten? Doe dit dan 's ochtends of 's avonds op een bewolkte dag. 

Daarnaast is het belangrijk om:

• Bloemen te oogsten in het begin van de bloei;
• Bladeren te oogsten vlak vóór de bloei;
• Kruiden waarvan je de bovengrondse delen wilt oogsten, vlak na het begin van de bloei te oogsten;
• Vruchten te oogsten zodra ze verkleuren. 
• Wortels aan het eind van de groeiperiode te oogsten, in de herfst. 

Voor direct gebruik in de keuken kun je op ieder moment wel bladeren, toppen en bloemen van de kruiden oogsten. 

Hoe moet je kruiden oogsten?

Er zijn ook stijlregels voor het oogsten van kruiden: Bladeren, toppen en bloemen van geneeskruiden moet je plukken met de hand, voorzichtig. Stengels en twijgen kun je met een scherp mes voorzichtig afsnijden of eventueel met een schaar knippen. Wortelstokken en wortels kun je rooien met een riek of eventueel met een lange schop. Het is raadzaam om bij het oogsten een mand, doos of ander middel te gebruiken waar de verse oogst in kan. Probeer daarnaast de oogst zoveel mogelijk uit te spreiden. Bij vers gebruik maakt dit niet veel uit. 

Hoe moet je kruiden drogen?

Kruiden kun je meteen gebruiken, vers, of laten drogen en later gebruiken. Belangrijk om te onthouden bij het drogen van kruiden, is dat het zo snel mogelijk moet gebeuren. De afbreekprocessen zetten namelijk na de oogst onmiddelijk in, en eindigen pas als het watergehalte in de plant bijna helemaal op is. Voor het drogen moet je een luchtige, droge plek in de schaduw hebben. In huis, het balkon, de zolder of een schuur. Sommige kruiden die snel gedroogd moeten worden kunnen ook even in de oven. Daarbij geldt dat de temperatuur maximaal 40 graden mag zijn. 

Stappenplan voor het drogen van kruiden:

1. Was de plantendelen niet maar schud indien echt nodig (door zand bijvoorbeeld) de plant iets uit.

2. Bind de afgeknipte stengels van de bladeren, bloemen en kruiden met binddraad of bast tot boeketten en hang ze op om te drogen (onderste boven).

3. Het droogproces is voltooid als de bladeren en de bloemen makkelijk van de takjes zijn af te ritsen. Te droog is ook niet goed, als ze verkruimelen.

Hoe moet ik kruiden bewaren?

Je kunt de geneeskruiden na het oogsten en drogen vaak al snijden. Maak er kleine beetjes van door het af te ritsen of fijn te knippen/snijden. Doe de kruiden daarna in een theeblik bijvoorbeeld, of andere donkere en koele bewaarplaatsen. Dit mag ook van glas zijn, als het maar goed afsluitbaar is, dat is belangrijk bij het bewaren. Vergeet ook niet om er een label of etiket aan te hangen of op te schrijven! Het is niet altijd even duidelijk wat waar in zit. Zet het potje daarna weg op een droge en koele plek. Ze kunnen zo ongeveer een jaar goed blijven. Daarna uiteraard nog wel te gebruiken, maar na een jaar zal de werking van kruiden enorm afgenomen zijn. 

Hoe kan ik kruiden toebereiden?

Je kunt kruiden op verschillende manieren bereiden en gebruiken. De meest gebruikte vorm is toch wel een aftreksel van thee. Hiervoor geldt over het algemeen dat je ongeveer 1 tot 2 theelepels per gedroogd kruid (of 3 theelepels per vers kruid) per 1 kopje heet water (150 ml). Kruidenthee moet je eigenlijk ongezoet drinken met slokjes. Eventueel wat honing toevoegen. Geneeskuiden kunnen elkaar in hun werking aanvullen maar ook belemmeren. Let dus altijd op de hoeveelheid. Naast het aftrekken van thee, kun je ook gorgelen en spoelen. Dit is van toepassing bij ontstekingen in de mond- en keelholte. Je kunt ook een kruidenbad nemen. Vul dan een bad met 50 tot 100 gram kruiden. Ten slotte kun je kompressen en omslagen gebruiken. Doop daarvoor een katoenen doek in de kruidenthee en breng die aan op de plek van toepassing.