Zelf Tabak Kweken en Verwerken: Complete Gids voor Thuisproductie

Ontdek de wereld van de tabaksteelt, en leer hoe je zelf je eigen tabak kunt verbouwen en kunt verwerken tot rooktabak voor sigaar, sigaret of pijp. In dit blogbericht een complete gids over hoe je thuis aan de slag kunt, om van zaadje tot sigaret te komen. Hoewel het een intensieve klus is, is het ook een super leuk avontuur en het bespaart bakken met geld, om voortaan niet meer tabak uit de winkel te hoeven kopen. Zeker met de steeds verder verhogende accijnzen en belastingen op tabak. Kom, ik neem je mee in de wereld van de tabakskweek!

Gewone tabaksplant, of Nicotiana tabacum l.

Eerst wat algemene informatie over tabak, de tabaksplant en tabakzaden. Officieel kennen we tabak als 'Nicotiana tabacum'. De Nicotiana is weer afkomstig uit de Solanaceae, of nachtschade familie, waar o.a. ook de aardappel en tomaat familie van zijn. Als rooktabak dienen het vooral soorten van de Nicotiana macrophylla en Nicotiana tabacum te zijn. Daarnaast worden veel tabaksplanten alleen voor de sierteelt gebruikt, en de kruisingen daarvan zijn eindeloos. Overigens zeer te begrijpen, als je de mooie trompetvormige bloemen ziet, die vaak in felle kleuren bloeien.

Tabaksplanten komen van oorsprong volgens de overlevering uit Noord- en Zuid Amerika, waar de inheemse bevolking de planten al duizenden jaren gebruikten. Archeologische vondsten tonen aan dat tabak al meer dan 2000 jaar geleden werd gecultiveerd en gerookt, gesnoven of gekauwd tijdens rituelen en ceremonies. Voor veel inheemse bevolkingsgroepen had tabak een heilige betekenis, en het werd vaak gebruikt als offer voor goden of tijdens vredesceremonies. Toen Europese ontdekkingsreizigers in de 15e en 16e eeuw naar Amerika kwamen, raakten ze al snel gefascineerd door tabak en brachten ze de plant naar Europa. Daar verspreidde het gebruik zich razendsnel, en de teelt breidde zich uit naar verschillende Europese landen.Tegenwoordig wordt tabak wereldwijd gekweekt en is het een van de meest populaire gewassen voor commerciële productie. In de 2e Wereldoorlog werd er heel veel tabak zelf gekweekt. Een leuke anekdote in één van de boeken die ik gebruikt heb bij het schrijven van deze gids: 'De kweek van eigen tabak is een leuk tijdverdrijf en besparing van geld. Echter kost het wel wat tijd. Is dit niet mogelijk, laat men dan liever aardappelen en groentegewassen verbouwen, want de voeding van het gezin is daarbij gebaat.'

Tabak zaad en zaaien

Zaad van tabaksplanten is erg klein en je moet dus oppassen bij het openmaken van de zadenzakjes. Ondanks dat het zaad klein is, produceert het veel aan bladeren en dus aan tabak. Omgerekend is 1 gram zaad (circa 15.000 zaden), genoeg voor 10.000 tabaksplanten (!). In de kweek wordt 1 are aan planten, gelijkgesteld aan 20 tot 30 kg aan droge tabak. Hiervoor zijn ongeveer 500 tot 600 planten nodig. Overigens is 1 are de max als hobby kweker, ga je hier overheen, dan moet je een teeltvergunning aanvragen.

Zaaien van tabaksplanten kan rond de maand maart, waarbij de stijlregel is dat er gezaaid wordt rond 15 maart. Mogelijk eerder, maar in elk geval niet later dan 1 april. Zaai je later, dan zijn de planten niet op tijd klaar om met IJsheiligen naar buiten te gaan. Een belangrijk aspect bij het kiemen van tabakszaad, is warmte. Als tabaksteler moet je hier echt werk van maken, anders kun je er beter niet aan beginnen. Je kunt hieraan voldoen door te zaaien in een warme bak of kweekbak met propagator. Ook wordt het door sommigen gewoon in de huiskamer gedaan, maar dan moet de temperatuur wel constant boven de 20 graden zijn. Bij voorkeur in een warme bak, zodat je systematisch de temperatuur hoog kunt houden in een kleine ruimte. Het is aan te raden om de minuschule zaden eerst te vermengen met scherp zand of fijn zand, om het zaaien makkelijker te maken qua verdeling van de zaden. De zaden zijn anders te klein om te zaaien, en precies op de juiste afstand van elkaar (dat is 3 centimeter). Zorg ervoor dat de grond gelijk is, en dat er na het zaaien ook gelijkmatig een heel dun laagje zand overkomt. Voorzichtig natmaken met een heel fijn broesje, zodat de zaden niet wegspoelen en zo te diep liggen dat het niet opkomt.



Tabakszaden ontkiemen na ongeveer 8 dagen. Als de plantjes zijn opgekomen probeer dan zoveel mogelijk te luchten overdag. Probeer het eventuele onkruid zo snel mogelijk weg te halen, als je buiten in de warme kas zaait. Je kunt onkruid en tabaksplanten goed uit elkaar houden, omdat de zaadlobben op de grond blijven liggen, terwijl die van onkruid omhoog staan. Dun de tabaksplanten uit, als ze te dicht op elkaar staan. Anders verdringen ze elkaar en gaan alle plantjes dood die te weinig ruimte hebben. Zorg dat er geen water blijft staan, want tabaksplanten zijn erg gevoelig voor smeul (wegrotten van plantjes door teveel aan vocht). Probeer telkens zoveel mogelijk te luchten om het rotten te voorkomen. Tijdens de groei ook gaan afharden (het laten wennen aan koudere temperaturen), zodat de planten medio mei naar buiten kunnen. 

Tabak groeit goed op diverse soorten gronden, voornamelijk zand-, klei-, en zwavelgrond. Zorg voor een goede zuurtegraad (pH). De ideale pH-waarde ligt ergens tussen de 5,7 en 6,2. Zorg verder voor een organische bemesting, zoals stalmest of groenmest, en voor een geëigende grondbewerking. Met deze 2 voorwaarden van zuurtegraad en bemesting, ontstaat er de ideale structuur voor de tabak om in te groeien. Geen verse mest gebruiken, dit geeft minder kwaliteit aan de rooktabak. 

Plant de jonge Nicotiana plantjes uit vanaf IJsheiligen, medio mei, wat aangeeft dat er geen vorst meer komt. Bij enige vorm van (nacht)vorst is de tabakskweek mislukt. Ondanks dat, moet je er toch voor zorgen dat de planten niet veel later dan 15 mei buiten staan. Goede planten zijn 6 tot 8 centimeter hoog en met een stevig stengeltje. Dit is het resultaat van niet opgejaagde planten, genoeg gelucht en goed afgehard zijn. Een precies werkje dus. Een paar dagen voor het uitplanten, extra water geven, zodat de wortels van de jonge tabaksplanten kluit houden. Voorzichtig omgaan met de wortels bij het uitplanten. Plant de wortels loodrecht naar beneden, diep in de grond. Druk de grond rond de wortels goed aan. Plaats de planten op grootte in de tuin, zodat ze gesorteerd staan. Een ongelijke stand in hoogte, geeft ongelijke rijpheid bij het oogsten, en dat wil je niet. Er ontstaat zo een soort rangorde in de planten en de oogst, maar dit is niet erg. Het kan juist fijn zijn, omdat je toch niet alles in 1 keer kan oogsten.

Plant de jonge tabaksplanten in rijen, met voorkeur op ruggen, zoals aardappels ook gekweekt worden. Is niet noodzakelijk. Houdt als plantafstand 35 centimeter bij 35 centimeter afstand tussen de rijen aan, met om en om een plant, in rijen van 2. Hieronder een systematische voorstelling van het uitplanten. Niet recht naast elkaar dus, maar schuin. Bijvoorkeur in rijen van 2, met tussen elk bed wat ruimte om te lopen en te kunnen werken.

Verzorging tabakplanten

Als eerste is het belangrijk om tabak groot te hakken, zoals ze vroeger zeiden, oftewel schoffelen. Vooral na regenval is dit belangrijk om onkruidgroei te voorkomen en bestrijden. Daarnaast moet je de planten aanaarden als de planten ongeveer 25 centimeter hoog zijn. Dit gebeurt net zoals bij de kweek van aardappels. Tabak staat het liefste beschut en lekker warm. Je kunt dit tropische klimaat nabootsen door bijvoorbeeld stokbonen tussen de tabak te plaatsen, wat beschermt tegen wind. Maar dit is natuurlijk niet per sé nodig. 

Toppen en dieven van tabak

We komen steeds een stapje verder in de tabakskweek. De volgende stap is het toppen van de planten, oftewel het wegsnijden van het bovenste plantendeel. Snijdt de bloemen weg, en geen bladeren. Het beste kun je toppen na de middag, als het blad wat slap is, en daardoor minder snel beschadigd. Als je pruimtabak wilt kweken kun je wel wat bovenste bladeren weghalen, omdat deze daar te groot en stevig voor worden anders. Niet toppen geeft een kleinere oogst. Dieven gaat net zoals bij tomatenplanten. Haal de zijscheuten uit de oksels van de planten. Begin van boven naar onder. Door het toppen zal het dieven ook toenemen. Het beste is om te dieven midden op de dag. Doe dit bij dieven van 10 tot 20 centimeter, en dus niet meteen zoals bij tomaten.

Tabak oogsten

Het leukste wat er in de moestuin is, is toch vaak het oogsten. Zorg dat je vroeg begint met het oogsten van de tabakbladeren. Hoewel onze zomers eigenlijk te kort zijn om alles optimaal te laten groeien en drogen, is het belang om optijd te zaaien. Oogst de bladeren in de maanden juli en augustus. Tabaksblad is rijp als de donkere kleur van de bladeren overgaat in een lichtere kleur. Dit gebeurt aan de planten van onder naar boven. Breek de bladeren voorzichtig af, dicht bij de stengel, met je handen (duim/wijsvinger). Pluk ongeveer 2 tot 4 bladeren per plant die tegelijk rijp zijn. Oogst zo laat mogelijk op de dag, want dan zijn de bladeren slappen en zul je minder snel de andere bladeren die nog hangen, beschadigen. Leg de bladeren na het oogsten plat op elkaar. Scheur of beschadig de bladeren niet, want deze zijn minderwaardig in gebruik. Hoe rijper de bladeren bij het oogsten, hoe lichter de tint bij het drogen. Rijp blad kleur geel bij het drogen, en groen blad kleur bruin. De onderste bladeren zijn meer geschikt als kerftabak, voor in de pijp, voor sigaretten en voor sigaren. De bovenste bladeren zijn vooral geschikt voor sigaren. Uiteindelijk is dit verschil niet erg belangrijk.

Na het oogsten kun je de bladeren gaan drogen. Snij in de hoofdnerf van de bladeren ongeveer 10 centimeter naar beneden, in de richting van de bladtop. Aan deze spleet die ontstaat, kun je de bladeren straks ophangen. Oppassen dat je niet uitschiet. Na het snijden kun je de bladeren aan stokken of spijlen hangen, van 1,50 meter lang, met om de 4 à 5 centimeter een tabaksblad. Sorteer de bladeren ook hier per afmeting bij elkaar. Je kunt op de ambachtelijk wijze drogen, waar deze blog op gericht is, of gebruik maken van moderne technieken van drogen. Officieel zijn er 4 manieren: Zon-drogen, rookdrogen, warmluchtdrogen en luchtdrogen. Deze methode is luchtdrogen, waarbij de bladeren gewoon drogen in een droge ruimte, waar de bladeren rustig drogen.

Tabaksbladeren drogen

Drogen is erg belangrijk bij het bereiden van je eigen tabak. Verse tabaksbladeren bevatten namelijk stofjes die een bittere smaak en vieze geur geven bij het roken. Door het drogen (of 'curen') en rijpen kun je deze enzymen en bacteriën afbreken, waardoor een zachte en aromatische rooktabak ontstaat. Maak een geschikte droogruimte klaar. Zorg voor een ruimte met goede ventilatie, waar de bladeren beschermd zijn tegen direct zonlicht. Houd de temperatuur en luchtvochtigheid in de gaten. Voor een goede luchtcuring moet de luchtvochtigheid ongeveer tussen de 65% en 75% liggen. Dit voorkomt dat de bladeren te snel drogen en breekbaar worden. Bij de meeste andere methoden ligt de luchtvochtigheid lager, maar zorg er altijd voor dat het niet te droog of te vochtig is om schimmelvorming te voorkomen. Drogen is een langzaam proces en geduld is hierbij essentieel. Controleer dagelijks de bladeren op kleurverandering en stevigheid. Ze moeten langzaam verkleuren en uiteindelijk goudbruin worden, afhankelijk van de droogmethode. Als bladeren broos worden, zijn ze mogelijk te droog; dan is het raadzaam om de luchtvochtigheid te verhogen.

Tabaksbladeren laten fermenteren

Optioneel maar aanbevolen is het fermenteren van tabaksblad. Dit geheimzinnige broeiproces verbetert de smaak en zachtheid van de tabak verder. De bladeren worden hierbij enkele weken tot maanden opgestapeld en onder gecontroleerde vochtige omstandigheden opgeslagen. De temperatuur stijgt waarnaar een eigenaardige geur ontstaat, anders dan tabak of rookgeur. Hierdoor komen natuurlijke oliën en suikers vrij, wat zorgt voor een betere kwaliteit van de tabak. Zorg altijd voor een goede luchtcirculatie om schimmelvorming te voorkomen. Schimmelinfecties kunnen de hele oogst verpesten. Bewaar gedroogde tabak op een koele, donkere plek en in luchtdichte zakken of potten om verdere uitdroging te voorkomen. Elk droogproces beïnvloedt de smaak van tabak anders. Probeer verschillende methoden en variaties om te ontdekken wat jij het lekkerst vindt. Maar nogmaals, fermenteren is niet per sé noodzakelijk voor de kweek van je eigen rooktabak.

Het drogen van tabaksbladeren is een cruciale stap om de smaak, aroma en kwaliteit van de tabak te verbeteren. Door zorgvuldig te oogsten, de juiste droogmethode te kiezen en aandacht te besteden aan details als temperatuur en luchtvochtigheid, kan iedereen met een beetje geduld genieten van een prachtige eindproduct. Dus, of je nu droomt van je eigen sigaren of pijptabak, met deze richtlijnen kun je stap voor stap aan de slag om je eigen tabak te drogen en te perfectioneren.

Bekijk hier onze tabakszaden die we op dit bij Moestuinland.nl verkopen: Moestuinland.nl
Ons aanbod verschilt per periode, afhankelijk van welke tabakszaden beschikbaar zijn.